Vëmendja mbi zhvillimet në sistemin tonë të drejtësisë, është përqendruar në konstatimet e gjendjes, vlerësimin e saj, në zhvillimet dhe arritjet, së fundi në rekomandime për korrigjimin e të metave dhe përmirësimin e funksionimit të tij.

Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) ka nën kujdes zhvillimet e sistemit tonë të drejtësisë, në veçanti ndryshimet dhe përmirësimin e legjislacionit material dhe procedural. Studime të shumta që janë kryer nga KShH mbi çështjet e Torturës, Korrupsionit dhe veprave penale që lidhen me shpërdorimin e detyrës nga zyrtarët publikë, ekzekutimin e vendimeve penale, etj, ka rezultuar nevoja për të përmirësuar, qartësuar dhe forcuar dispozitat e ligjit procedural penal në pjesë të ndryshme të tij.

Pothuajse të gjitha organizmat kombëtare dhe ndërkombëtare, në vlerësimet e tyre dallojnë një opinion me nota tepër kritike për sistemin gjyqësor. Kritikat shpesh herë janë adresuar në drejtim të legjislacionit material dhe procedural penal, duke rekomanduar përqasjen e tij me legjislacionin e Bashkimit Evropian si dhe me Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe jurisprudencën e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Është pikërisht kjo arsyeja që kërkohet ndërhyrje, së pari, në mentalitetin dhe rregullimin aktual, duke mbajtur parasysh edhe problematikat e identifikuara nga praktika gjyqësore.

KShH vëren se ndryshimet në pjesën e përgjithshme janë vetëm të karakterit formal, duke korrigjuar mangësi apo njësuar qëndrimet në praktikë me teorinë dhe jurisprudencën e të drejtës penale, Përgjithësisht nuk vijnë në kundërshtim me standardet e krijuara nga Konventa Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore” dhe praktikat bashkëkohore.

Për lehtësi komunikimi do të paraqesim vlerësimet në bazë të rendit kronologjik të dispozitave dhe propozimeve për ndryshim.

1. Ndryshimi i propozuar në nenin 7 të Kodit të Procedurës Penale, “Askush nuk mund të gjykohet rishtas për të njëjtin fakt, për të cilin është gjykuar me vendim të formës së prerë, me përjashtim të rasteve kur është vendosur rigjykimi i çështjes nga gjykata kompetente.” duhet rivlerësuar. KShH sugjeron që në këtë formulim duhet të gjejnë pasqyrim efektet e vendimeve të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut si dhe vendimeve të cilat ndikojnë nëpërmjet rishikimit.

Në rastet kur Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut konstaton parregullsi të rënda të procesit ligjor, vendimi i saj duhet të shërbejë si shkak i drejtpërdrejtë rishikimi, pasi merr vlerat e burimit të ligjit. Kjo është nënvizuar nga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut, e cila është shprehur me masa të përgjithshme në një sërë çështjesh kundër Shqipërisë (shih ndër të tjerash Lika dhe Laska kundër Shqipërisë).

Në këtë mënyrë do të shmangej një zinxhir gjykimesh që të çojnë drejtë rishikimit të vendimit gjyqësor, term i cili, megjithatë, nuk përdoret në nenin 7.

2. Neni 8/a, Pika 2, e ndryshimeve në Kodin e Procedurës Penale krijon përshtypje të pabarazisë dhe diskriminimit të njërës apo tjetrës palë (të akuzuarit & dëmtuarit) duke mos i dhënë të drejtën të grumbullojë dhe të paraqes prova.

Gjithashtu në formulim, rikthehet “roli aktiv” i gjykatës dhe subjekteve të tjerë ekstra procedural, në procesin penal. Dispozita duhet të korrigjohet duke përdorur termin “merr” provat dhe duke hequr organin tjetër publik, ose duke shtuar edhe palën e akuzuar apo të dëmtuar.

3. Pika 4 e nenit 13 bëhet pika 5 dhe ndryshon si në vijim: “Gjykimi i të miturve dhe të rinjve bëhet nga seksionet përkatëse, të krijuara në gjykatat e rretheve gjyqësore të përcaktuara nga Këshilli i Lartë Gjyqësor. Këto seksione gjykojnë edhe të pandehurit rritur që akuzohen për kryerjen e veprave penale në dëm të të miturve.”

Strukturat që realizojnë drejtësinë në subjektet e mitur penale apo civile duhet të jenë të qëndrueshme, të ndara nga drejtësia penale e zakonshme dhe të rregulluara me ligje të veçanta. Vitet e fundit ka pasur zhvillime shumë pozitive në këtë drejtim, por ato janë të pamjaftueshme deri në shkëputjen e plotë.

Përditësimi i strukturave do të pësonte një hov cilësor në qoftë se gjykatat dhe prokuroritë, që hetojnë dhe gjykojnë çështje ku janë të përfshirë të miturit, në pikëpamjen ligjore, materiale dhe fizike do të ishin të ndara, pjesë e veçantë e sistemit gjyqësor. Subjektet që do të realizojnë drejtësinë për të miturit, oficerë të policisë gjyqësore, prokurorë, gjyqtarë, psikolog dhe avokatë, të kenë profilizim të posaçëm në drejtësinë penale për të miturit, duke filluar nga avokati dhe deri tek gjyqtari e prokurori i Apelit.

4. Ndryshimet e parashikuara në nenet 20-21 të Projektligjit, duhet të parashikojnë edhe kontrollin gjyqësor. Prokurori është i pavarur në ushtrim të funksionit të tij, por pavarësia e tij nuk është absolute, ajo, duhet t’i nënshtrohet kontrollit gjyqësor. Problemet që lindin për kompetencën dhe juridiksionin duhet të zgjidhen nga prokurori dhe të miratohen nga gjykata.

5. Në nenin 34/a dhe në vijim përmendet subjekti “personi nën hetim” duke përcaktuar edhe volumin e të drejtave të tij. Në kod dhe në ndryshime nuk përcaktohen cilësitë e personit nën hetim, sikurse bëhet për të pandehurin, prokurorin, viktimën, etj.

Mungesa e përcaktimit të statusit procedural, krijon mundësi të dhunimit të të drejtave themelore të njeriut, qoftë edhe për vet emërtimin e papërshtatshëm dhe të padëshirueshëm.

6. Në nenin 49/b duhet të përcaktohet që mbrojtësi duhet të këtë leje për ushtrimin e funksionit të avokatit në territorin e Republikës së Shqipërisë.

7. Lidhur me nenin 58, përpjekja për të barazuar statusin procedural të viktimës në procesin penal është zhvillim bashkëkohor dhe në pajtim me jurisprudencën e konsoliduar të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.

Megjithatë kufizime të panevojshme, që rrjedhin nga mosqenia palë në proces, janë të pranishme, kufizime të cilat do të mënjanohen nga praktika gjyqësore dhe zhvillimet e mëtejshme të legjislacionit.

Në vijim të titullit duhet të bëhet formulimi dhe përcaktimi i karakteristikave dhe cilësive procedurale të viktimës, viktimës akuzuese, paditësit dhe të paditurit civil, ashtu sikurse është bërë për përcaktimin e cilësisë së të pandehurit apo të dëmtuarit akuzuese.

8. Në shkronjën “e” të nenit 58/1 të Kodit të Procedurës Penale është parashikuar: “I dëmtuari ka te drejtë të njihet për sa është e lejuar me provat”. Togfjalëshi “për sa është e lejuar” duhet të hiqet.

Për derisa pozita procedurale e viktimës, në drejtim të pjesëmarrjes në proces dhe reagimit ndaj akuzës nuk është e barabartë me atë të të pandehurit apo prokurorit dhe të dëmtuarit akuzues, në drejtim të njohjes dhe informimit atij nuk mund t’i vihet asnjë kufizim. Transparenca në marrjen e provës, në hetim dhe gjykim, është kusht thelbësor i një procesi të rregullt ligjor. Nuk mund të ketë prova të fshehta ose gjysmë të fshehta. Provat kanë cilësinë e tyre provuese kur administrohen në mënyrë të hapur, në dijeninë e palëve.

9. Neni 151 ka parashikim më të kufizuar se neni 8/a pika 2.

10. Neni 201/a i Kodit të Procedurës Penale: Marrja me detyrim e kampioneve biologjike ose kryerja e procedurave mjekësore të detyruara duhet të bëhet vetëm pasi të kenë dështuar provat e tjera dhe, për vërtetimin e kryerjes së krimeve të rënda.

11. Neni 201/b i Kodit të Procedurës Penale duhet të parashikoj edhe çfarë do të bëhet me kampionet në rastin e pushimit të çështjes penale.

12. Neni 202/a i Kodit të Procedurës Penale: Mosrespektimi i parashikimeve të këtij neni duhet të shkaktoj papërdorshmërinë e provës ose pavlefshmëri absolute të saj.

13. Në nenin 213 të Kodit të Procedurës Penale duhet të parashikohet mundësia e asgjësimit ose bërja e papërdorshme e dokumentit të falsifikuar edhe në rastet kur është vendosur pushimi i çështjes nga organi procedues.

14. Neni 221 pika 1 germa a) nuk duhet të ndryshojë, Përgjimet duhet të realizohen për vepra të rënda penale.

15. Neni 239 i Kodit të Procedurës Penale nuk duhet të trajtohet si masë shtrënguese penale. Gjykata duhet të përcaktojë institucionin mjekësor, që duhet të jetë civil dhe jo repart apo aneks paraburgimi apo spital i burgut. Për subjektin duhet të parashikohen masat e sigurimit për të sëmurët me shfaqe të rrezikshme për jetën e të tjerëve, kur është rasti, sipas përcaktimit të mjekëve ekspertë. Kjo situatë ka shërbyer edhe si shkak në disa ankesa drejtuar Gjykatës Evropiane, të cilat pavarësisht se nuk ka përfunduar gjykimi nga natyra e pyetjeve të shtruara për zgjidhje zbulohet kujdesi i GJEDNJ-së, për të veçuar këtë kategori subjektesh nga ambientet e paraburgimit.

16. Neni 244 i Kodit të Procedurës Penale. Ndryshimi i propozuar vjen në kundërshtim me parimet elementare të drejtës procedurale penale dhe me nenin 6 të Konventës Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”. Ai mund të jetë përjashtim me raste shumë të rralla për shkak të natyrës së veprës që lidhet me sekret shtetëror apo gjendje të jashtëzakonshme. Me këtë ndryshim nëpërkëmben të gjitha të drejtat e një personi që do t’i duhet t’i nënshtrohet një mase sigurimi. Ardhja në dijeni, mundësia e kundërshtimit, etj. E drejta për të ardhur në dijeni që ndaj tij është duke u ushtruar ndjekja penale.

17. Neni 245 i Kodit të Procedurës Penale: Shtohet “parashtrimin e shkaqeve pse nuk merren parasysh pretendimet e parashtruara nga mbrojtja”. Ku dhe kur do t’i bëj pretendimet mbrojtja, kur prania e saj nuk është parashikuar në nenin 245 të Kodit të Procedurës Penale, pjesëmarrja gjatë masës së sigurimit.

18. Neni 246 i Kodit të Procedurës Penale. Parashikimi në pikën 6 i dispozitës nuk ka reflektuar asnjëherë në dobi të të arrestuarve. Praktikat gjyqësore dhe procedurale të deritanishme kanë treguar fiktivitetin e kësaj dispozite. Për të qenë efektive dispozita duhet, që kur verifikohen vonesa, nuk duhet të lihet në vlerësimin subjektiv, por duhet të jetë me pasoja të menjëhershme dhe të drejtpërdrejta në masën e sigurimit, duke shkaktuar shuarjen apo zëvendësimin e menjëhershme të saj.

19. Neni 247 i Kodit të Procedurës Penale. Në pikën 3/2 duhet shtuar dhe togfjalëshi “ose kur paraqitet vullnetarisht” sepse nuk mund të konsiderohet i ikur një subjekt që paraqitet t’i nënshtrohet masave të sigurimit apo vuajtjes së dënimit.

20. Neni 248 i Kodit të Procedurës Penale. Në nenin 5/4 të Konventës Evropiane “Për mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore” është parashikuar: “3. Çdo person i arrestuar ose i paraburgosur në rrethanat e parashikuara në paragrafin 1/c të këtij neni duhet të çohet menjëherë përpara një gjyqtari ose një zyrtari tjetër të autorizuar me ligj për të ushtruar funksione gjyqësore ….”. Kjo do të thotë që verifikimi i masës duhet të jetë i menjëhershëm, mundësisht brenda 24 orëve, gjithashtu edhe për masat e tjera, në veçanti ato ndaluese.

21. Neni 249 i Kodit të Procedurës Penale. Në pikën 1 afati 10 ditor duhet të bëhet 5. Në lidhje me pikën 3, Çfarë ndodh kur realizimi i njoftimeve bëhet me 2, 3 apo 6 muaj vonesë?! Ndryshimi nuk duhet lejuar, përkundrazi afati dërgimit të dosjes duhet të bëhet brenda 24 orë.

22. Neni 250 i Kodit të Procedurës Penale. Në lidhje me afatet dhe llogaritjen e tyre në çështjen që i përket Delijorgji k Shqipërisë, ka qenë objekt i vendimmarrjes së Gjykatës Evropiane. Një nga shkeljet e konstatuara ishte krijuar për shkak të ecejakeve ose dërgimit të dosjeve nga një gjykatë në tjetrën dhe afateve proceduralë.

23. Neni 263 i Kodit të Procedurës Penale. Ndryshimi i propozuar jo logjik. Afatet e parashikuara janë të njëjtat në të dy paragrafët e ligjit.

24. Neni 290 i Kodit të Procedurës Penale. Zëvendësimi duhet të ishte shtesë ai/ajo, duket që është gabim material ose gjuhësor.

25. Neni 329/a Revokimi i vendimit te pushimit. Një parashikim i tillë do të mënjanonte mundësitë e abuzimit me faktin e gjësë së gjykuar dhe do të shmangte dhunimin e sigurisë juridike. Në rast se prokurori apo autoriteti i ndjekjes penale kishin mundësi ta merrnin një provë të caktuar dhe nuk e kanë marrë për shkak të paaftësisë apo neglizhencës, kjo provë nuk mundet të përdoret si shkak për revokimin e pushimit apo mosfillimit të çështjes. Korrigjimi i sjelljeve të këqija të subjekteve që administrojnë procesin penal nuk mund të bëhet nën justifikimin e gjetjes së një prove tjetër. Provat e reja duhej të mos mund të diheshin, sikurse në rastet e rishikimit të vendimeve gjyqësore.

26. Seanca përgatitore, në Kodin e Procedurës Penale është parashikuar si gjetje e re futja e seancës përgatitore. Në vlerësimin tonë e vetmja e re që sillet me këto ndryshime është ndërlikimi i procesit dhe rëndimi i tij, me pasoja jo në drejtim të mbrojtjes të lirive dhe të drejtave procedurale të të pandehurit apo personave nën hetim, por me element paragjykimi dhe me pasoja të padiskutueshme në lidhje me kohëzgjatjen e procedurave.

Ashtu sikurse është theksuar dhe më sipër, KShH ka kryer ndër vite studime të ndryshme kërkimore mbi zbatimin e legjislacionit material dhe procedural nga organet e sistemit të drejtësisë penale. Duke qenë se Kodi i Procedurës Penale po përballet me ndryshime që prekin një pjesë të konsiderueshme të dispozitave të tij, KShH dëshiron t’ju sjellë në vëmendje disa nga gjetjet dhe konkluzionet tona ndër vite, të cilat vlerësojmë se do të ndihmojnë në drejtim të përmirësimit të mëtejshëm të projektligjit të propozuar.

1. Në raportin Studimor për denoncimin, hetimin dhe gjykimin e veprave penale në fushën e Korrupsionit, KShH, pasi analizoi kallëzimet penale të Kontrollit të Lartë të Shtetit dhe ecurisë së hetimit dhe gjykimit të tyre, si dhe gjetjeve të rezultuara nga monitorimi i disa seancave dhe vendimeve gjyqësore për gjykimin e veprave penale në fushën e korrupsionit, propozoi ndër të tjerash këto ndryshime në Kodin e Procedurës Penale:

a) Në këtë studim i sugjerohet institucioneve që kanë të drejtën e nismës ligjore të propozojnë ndryshime në Kodin e Procedurës Penale, me qëllim që në dispozitat e këtij Kodi të bëhet e qartë e drejta e çdo organi publik denoncues për të kundërshtuar në gjykatë vendimet e mos fillimit apo pushimit të çështjes penale.

b) KShH rekomandon se gjykata duhet t’i përmbahet kërkesës së ligjit procedural penal lidhur me përmbajtjen e vendimit, përkatësisht me elementët përbërëse të tij. Vendimet gjyqësore duhet të shpallen të arsyetuara. Në këtë drejtim u rekomandojmë institucioneve që kanë të drejtën e nismës ligjore të propozojnë shtesa dhe ndryshime në Kodin e Procedurës Penale, për të saktësuar më mirë këtë detyrim të gjykatës në nenin 384 të këtij Kodi, me përjashtim të vendimeve për çështje veçanërisht komplekse që kërkojnë kohë për arsyetim, duke vendosur në çdo rast afate arsyetimi që nuk cënojnë të drejtën e subjekteve të procedimit penal për ankim efektiv ndaj vendimit gjyqësor.

c) Rekomandojmë, ndërkohë, që të bëhen ndryshime në legjislacionin tonë procedurial penal, përkatësisht në nenet 403 – 405 të K.Pr.P, me qëllim që të përjashtohen nga gjykimi i shkurtuar disa vepra penale dhe persona me rrezikshmëri të lartë, duke mos i lënë diskrecion të gjerë gjykatës.

d) Disponimet e gjykatës në vendimet e studiuara, për paligjshmëri të marrjes së provave gjatë fazës së hetimit apo edhe mospërdorimit të rezultateve të provave të marra nëpërmjet përgjimit, kur ky është kryer në përputhje me procedurën penale, evidentojnë nevojën për kryerjen e hetimeve të plota, cilësore dhe të gjithanshme nga Prokuroria, si dhe për përmirësimin e mekanizmave dhe teknikave të veçanta rreth kërkimit të provave në çështjet penale të korrupsionit nga ky organ.

e) Të shikohet mundësia e ndryshimeve në Kodin e Procedurës Penale lidhur me zgjerimin e mjeteve dhe teknikave të veçanta për gjetjen dhe marrjen e provave, veçanërisht për çështje komplekse dhe për vepra penale me rrezikshmëri të lartë shoqërore (krimi i organizuar, korrupsioni, krimet kundër jetës, etj.).

2. Në Studimin për veprat penale të torturës, trajtimit çnjerëzor dhe degradues si dhe praktika e hetimit dhe gjykimit të tyre në rrethet gjyqësore Tiranë dhe Elbasan, KShH, pasi analizoi praktikat hetimore dhe gjyqësore të këtyre dy rretheve gjyqësore, lidhur me kuptimin dhe aplikimin e neneve 86 dhe 87 të Kodit Penal, duke e krahasuar praktikën e këtyre organeve me standartet që promovon jurisprudenca e GjEDNj, si dhe vlerësimi i legjislacionit tonë të brendshëm në aspektin e përputhjes së tij me parimet dhe parashikimet substanciale të KEDNj dhe aktet e tjera ndërkombëtare të kësaj fushe, adresoi këto rekomandime:

a) Të merren masa, që në kuadër të reformës në drejtësi, legjislacioni penal në këtë fushë, të përqaset me kuptimin që GJEDNJ u ka dhënë veprave të torturës dhe trajtimit çnjerëzor e degradues, si dhe të shtrihet ndaj subjekteve privatë që mund të kryejnë vepra penale të tilla, siç ka orientuar Gjykata Kushtetuese me Vendimin nr. 3, dt. 11.02.2004. Gjithashtu legjislacioni ynë të plotësohet me dispozita të qarta që të parashikojnë mjetet dhe rrugët procedurale gjyqësore, për t’u mundësuar shtetasve të kërkojnë ndërprerjen e torturës dhe trajtimit çnjerëzor e degradues, në dëm të tyre, si dhe për të kërkuar dëmshpërblim për sa kanë pësuar.

b) Të shikohet legjislacioni me qëllim që gjykimet e shkurtuara (sipas neni 406 KPrP) të mos zbatohet për disa krime me rrezikshmëri tepër të lartë shoqërore, siç është tortura, si dhe të mos lejohet refuzimi i ndjekjes penale, kur një raport mjekësor ka konstatuar dëmtime fizike, ose psikologjike mbi të dëmtuarin.

3. Në raportin studimor për vendimet e prokurorisë për mosfillimin dhe pushimin e procedimeve penale dhe procedurat për ekzekutimin e vendimeve penale, KShH, pasi studioi vendimet gjyqësore të periudhës 2009 – 2010 lidhur me kundërshtimin e vendimit të prokurorisë për Gjykatën e Rrethit gjyqësor Durrës dhe vendimet gjyqësore për vitin 2010 për Gjykatën e rrethit gjyqësor Tiranë, vendimet e mosfillimit dhe pushimit në Prokurorinë e Tiranës për periudhën 2009 – 2010 dhe vendimet në Prokurorinë Durrës, për 6 mujorin e dytë të vitit 2009 dhe gjashtë mujorit të parë të vitit 2010, adresoi këto rekomandime:

a. Në kuadër të Reformës në Drejtësi, sugjerojmë rishikimin e Kodit të Procedurës Penale me qëllim përmirësimin e instituteve që kanë të bëjnë me kushtet e mosfillimit dhe pushimit të çështjes penale, me qëllim përcaktimin e subjekteve të cilat mund të ankimojnë vendimin e prokurorisë për mosfillimin në gjykatë, në këndvështrim të nenit 58 të Kodit të Procedurës Penale.

b. Rekomandojmë Prokurorisë së Përgjithshme dhe Drejtuesve të Prokurorive pranë rretheve gjyqësore, ti kushtojnë vëmendje më të madhe të drejtave procedurale të të dëmtuarve nga vepra penale, krijimit të mundësive për të qenë në dijeni të çdo lloj veprimtarie procedurale, si dhe të reagimit ndaj saj kur vlerësohet në kundërshtim me ligjin material dhe procedural. Duke qenë në dijeni, në vazhdimësi të procedimit, i dëmtuari nga një vepër penale mund të realizojë në çdo kohë, pa asnjë kufizim të drejta të tij kushtetuese që lidhen me përfaqësimin mbrojtjen dhe aksesin në gjykatë etj.

c. Rekomandojmë parashikimin në Kodin e Procedurës penale të afatit përkatës të njoftimit për vendimet e prokurorisë të pushimit të procedimit penal.

d. Rekomandojmë përcaktimin në Kodin e Procedurës Penale të afateve të procedimit që ndjek organi i akuzës për rastet e mosfillimit dhe pushimit të procedimeve penale si dhe me qëllim shmangien e afateve të gjata të procedimit penal, të ushtrohet kontroll i vazhdueshëm nga drejtuesi i prokurorisë.

4. Duke marrë shkas nga disa çështje gjyqësore që KShH është duke ndjekur për personat e privuar nga liria, të cilët ndodhen në sistemin e burgjeve, kanë sëmundje tepër të rënda dhe/ose nuk marrin kujdesin e duhur shëndetësor, vërejmë se neni 478 i Kodit të Procedurës Penale nuk është në përputhje me frymën dhe standardet e nenit 3 të Konventës Evropiane të të drejtave të Njeriut. Përkatësisht në këtë dispozitë parashikohet se “Gjykata e vendit të ekzekutimit mund të vendosë lirimin e të burgosurit kur vazhdimi i burgimit mund të rrezikojë jetën e tij”. Pra lirimi sipas kësaj dispozite kushtëzohet me faktin nëse vazhdimi i burgimit mund të rrezikojë jetën e shtetasit.

Në vlerësimin tonë, neni 478 bie në kundërshtim me nenin 3 të konventës evropiane. Duke j’u referuar rastit Grori kundër Shqipërisë, Gjykata Evropiane thekson se, sipas jurisprudencës së saj, keqtrajtimi duhet të ketë një nivel minimal ashpërsie për t’u konsideruar se bien në objektin e nenit 3. Vlerësimi i këtij minimumi është relativ; ky minimum varet nga tërësia e rrethanave të çështjes, efektet e saj fizike dhe mendore, dhe, në disa raste, seksi, mosha, gjendja shëndetësore e viktimës (shih, ndërmjet autoriteteve të tjera, Ireland k. Mbretërisë së Madhe, vendim i 18 janarit 1978, Seritë A nr. 25, f. 65, § 162). Në raste përjashtimore, kur gjendja shëndetësore e të ndaluarit është absolutisht e papërputhshme me burgimin, neni 3 mund të kërkojë nxjerrjen e një personi të tillë në kushte të caktuara (shih Papon k. Francës (nr. 1) (dec.), nr. 64666/01, ECHR 2001-VI, dhe Priebke k. Italisë (vend.), nr. 48799/99, 5 prill 2001). Ka tre elemente të veçanta që duhen shqyrtuar në lidhje me përputhshmërinë e shëndetit të ankuesit me qëndrimin e tij në burgim: (a) kushtet mjekësore të të burgosurit, (b) përshtatshmëria e ndihmës mjekësore dhe kujdesi i ofruar në burgim; dhe (c) këshillimi i vuajtjes së masës së dënimit në kushtet e gjendjes shëndetësore të ankuesit (shih Mouisel k. Francës, nr. 67263/01, §§ 40-42, ECHR 2002-IX).

Në referim të kësaj jurisprudence, KShH vëren se pari se vazhdimi i burgimit nuk duhet të kushtëzohet vetëm me rrezikun që i kanoset jetës së personit por edhe kur vazhdimi i këtij burgimi kanos pasoja të rënda dhe parikuperueshme në shëndetin e personit. Ky është një nga rastet që KShH është duke përfaqësuar para GJEDNJ-së (F.Z kundër Shqipërisë), ku shtetasi nuk mund të marrë operacionin e rekomanduar nga mjekët dhe këmba e tij është afrotizuar prej 7 vitesh dhe nuk mund të rikuperojë aftësitë e humbura për shkak se kjo ndërhyrje nuk ka qenë e mundur për t’u realizuar nga shteti. Personi vazhdon të mbahet në kushtet e trajtimit çnjerëzor në sistemin penitenciar. Së dyti, KShH vëren se një kategori të dënuarish me sëmundje tepër të rënda dhe vdekjeprurëse u refuzohet lirimi nga burgu dhe ditët e fundit të jetës së tyre i kalojnë në qeli. Në vlerësimin tonë bie ndesh me konceptin e rehabilitimit dhe ri-integrimit, pasi një i dënuar, i cili sipas ekspertëve dhe mjekëve e ndaj edhe pak kohë nga jeta, mund t’i kalojë ditët e fundit të jetës pranë familjes dhe të afërmve të tij. Për këtë të dënuar që nuk ka më shpresë për të jetuar, rehabilitimi dhe ri-integrimi në shoqëri bëhet praktikisht i pamundur. Në këtë interpretim të gjykatave për këtë kategori personash vlerësojmë se ndikon dhe mënyra se si është formuluar dispozita e mësipërme. Për KShH-në lidhja shkakësore midis sëmundjes së të dënuarit dhe rrezikut të jetës nga vazhdimi i burgimit, vlerësojmë se është tepër kufizuese. Rrjedhimisht do të sugjeronim të rishikohej, duke patur në konsideratë analizën e bërë më sipër.