Në ditën ndërkombëtare të lirisë së shtypit

Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) përshëndet ditën ndërkombëtare të lirisë së shtypit. 71 vjet më parë, në nenin 19 të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, të vitit 1948 është parashikuar se “Të gjithë kanë të drejtën e lirisë së mendimit dhe të shprehjes. Kjo e drejtë përfshin lirinë e mendimit pa ndërhyrje, si dhe lirinë e kërkimit, marrjes dhe njoftimit të informacionit dhe ideve me çfarëdo mjeti qoftë, pa marrë parasysh kufijtë”.

KShH pershendet gjithashtu median shqiptare që në këto afro 30 vjet të vendosjes së demokracisë ajo u krijua, u rrit, u zhvillua dhe kontribuoi në mënyrë të ndjeshme në informimin e publikut të gjerë, për çështje me interes të veçantë. Ajo i sherbeu dhe vazhdon ti shërbejë debatit publik, si mjet i frytshëm në konsolidimin e demokracisë dhe forcimin e shtetit të së drejtës.

Gjatë vitit që lamë pas, KShH ka reaguar publikisht në rastet e presionit apo kërcënimeve që u janë bërë gazetarëve lidhur me ushtrimin e detyrës së tyre. Në disa raste cënimi i lirisë së shprehjes është minimizuar pas presioneve, kërcënimeve dhe ndërhyrjeve në ushtrimin e profesionit të lirë të gazetarit, ndërkohë që këto raste, në përfundim të hetimeve nuk rezultojnë të ndëshkohen penalisht autorët e tyre apo të vërtetohet nëse goditja është bërë për shkak të detyrës së gazetarit. Në këtë drejtim, vlen të rishikohen edhe dispozitat e Kodit Penal, të cilat nuk parashikojnë mbrojtje të posaçme penale për gazetarët, kur vepra penale kryhet për shkak të ushtrimit të profesionit nga gazetari.

Gjatë vitit 2018, KShH zhvilloi takime dhe anketime me gazetarët në tetë qytete, me synim për të vëzhguar respektimin dhe zbatimin e Kodit të Punës nga punëdhënësit në sektorin e mediave. Nga përgjigjjet e dhëna, rezulton që të drejtat e gazetarëve në vendin e punës nuk respektohen plotësisht dhe se ka një sërë shkeljesh nga punëdhënësit e tyre. Një pjesë e konsiderueshme e gazetarëve shpesh punojnë pa kontrata pune e vazhdojnë të mos kenë të plota pushimet vjetore por vetëm 14 ditë nga 4 javë, siç e parashikon Kodi i Punës. Gazetarëve u paguhet një pjesë e rrogës në bankë. Shpesh rroga u paguhet nga punëdhënësi në dy forma, cash në dorë ose në formën e honorareve, duke cënuar pagesën e rregullt të sigurimeve shoqërore e shëndetësore. Gazetarët ndihen të frikësuar dhe të intimiduar nga punëdhënësit e tyre për të kërkuar në rrugë gjyqësore mbrojtjen e të drejtave në marrëdhëniet e punës.

KShH vlerëson se liria e medias kërkon rritjen e etikës gazetareske, verifikimin e problemeve që trajtohen, respektimin e privatësisë dhe të parimit të prezumimit të pafajësisë. KShH vëren me kënaqësi se këto vitet e fundit është duke u rritur nga pikëpamja e shtrirjes dhe ajo cilësore edhe media investigative, kontributet e të cilës kanë qenë të ndjeshme për adresimin dhe zgjidhjen e çështjeve me interes publik dhe të drejtat e shkelura të shtetasve.

Standardet ndërkombëtare demokratike të lirisë së medias kërkojne që funksionarët dhe zyrtarët e lartë të shtetit të jenë më tolerantë ndaj kritikave në media qofshin ato edhe të ashpra apo të tepruara. Veç kesaj, mbrojtja e reputacionit kërkon analizë objektive dhe proporcionale midis të drejtës së privatësisë dhe lirisë së medias.