Prej gati dy javësh, studentë të universiteteve publike kanë patur protesta të vazhdueshme lidhur me problematikat me të cilat ata përballen në ndjekjen e studimeve të larta, si dhe kanë kërkuar plotësimin e 8 rekomandimeve drejtuar autoriteteve shtetërore. Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) ka ndjekur protestën jo vetëm me anë të medias, por që në ditët e para të kësaj proteste ka kërkuar në mënyrë të vazhdueshme takime me një përfaqësi studentësh për tu njohur më nga afër me kërkesat e tyre dhe për të diskutuar kontributin e KShH-së në drejtim të këtyre kërkesave. Por pavarësisht nga kontaktet e realizuara me studentë të ndryshëm dhe organizatorë të saj, kërkesa jonë për takim nuk është marrë në konsideratë deri më tani.
Disa prej rekomandimeve që studentët kanë adresuar kanë të bëjnë përkatësisht me forcimin e pavarësisë së Bordit të Administrimit të Institucioneve të Arsimit të Lartë (IAL), duke rritur pjesëmarrjen studentore në këtë bord, rritjen e përfaqësimit studentor në procesin e zgjedhjes së dekanëve, rektorëve si dhe për tu përfaqësuar në senatin akademik, vlerësimi i performancës në mësimdhënie dhe kërkim shkencor të pedagogut, publikimi i tij online dhe regjistrimi i leksioneve, etj.
KShH prej gati një viti është duke zbatuar nismën “Të rinjtë luftojnë korrupsionin në Arsimin e Lartë në Shqipëri”, një nismë e cila synon të parandalojë dhe të adresojë format e ndryshme të korrupsionit në sistemin e arsimit të lartë por njëkohësisht synon edhe rritjen e kapaciteteve të studentëve për të qenë lider të një kulture universitare të bazuar në suksesin e ndershëm, aftësinë dhe meritokracinë. Në kuadër të kësaj nisme, KShH ka realizuar një sërë forumesh dhe akademish me të rinj të Universiteteve publike “Aleksandër Moisiu” në Durrës, “Luigj Gurakuqi” në Shkodër, “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan dhe “Ismail Qemali” në Vlorë. Gjatë këtyre aktiviteteve, janë evidentuar një sërë problematikish si vijon:
- Mungesa e një strukture të posaçme vetëqeverisëse ku studentët të përfaqësohen dhe të adresojnë për zgjidhje problematikat me të cilat përballen në Universitetet e tyre. Zgjedhjet për Këshillat Studentore nuk zhvillohen në mënyre periodike, ka mungesë transparence për kandidaturat dhe njoftim në kohë e datës së zgjedhjeve. Në disa fakultete Këshillat Studentore nuk janë funksionale dhe mungon komunikimi me studentet dhe adresimi i problemeve të tyre.
- Prezenca e formave të ndryshme të korrupsionit aktiv/pasiv nga studentët dhe pedagogët apo forma të ndryshme të shpërdorimit të detyrës, të lidhura kryesisht me mitmarrjen për kalimin me sukses të provimeve (shuma që variojnë nga 100-700 Eur), kërkimin e favoreve seksuale nga pedagogët meshkuj karshi studenteve vajza, pabarazi dhe favorizime në notë për shkak të lidhjeve shoqërore dhe familjare me pedagogët apo për shkak të ndikimeve të paligjshme dhe korruptive nga stafi administrative;
- Probleme me marrjen e shërbimeve pranë sekretarive mësimore. Studentët duhet të presin në rradhë të gjatë dhe me afat të pacaktuar marrjen e vërtetimeve, listës së notave, kopje të diplomave etj.
- Shitja e librave me detyrim nga pedagogët me lista dhe me çmime jo të arsyeshme dhe shpesh herë pa ISBN (International Standard Book Number). Ka fakultete ku pedagogët shesin edhe fotokopje të materialeve të ndryshme. Një pjesë e teksteve mësimore janë të vështire për t’u lexuar, për shkak të përkthimit të keq dhe mungesës së përshtatjes së literaturës në gjuhën shqipe.
- Mungesa e transparencës së dokumenteve zyrtare të universitetit në faqet zyrtare të internetit apo me mjete të tjera të informimit publik, përkatësisht sa i takon buxhetit dhe mënyrës se si Universiteti administron fondet;
- Disa prej pedagogëve janë të pranishëm shumë pak orë gjatë vitit akademik dhe kanë mangësi në cilësinë e mësimdhënies dhe mungesë etike në komunikim;
- Mungesa e solidaritetit dhe indiferentizmi i studentëve si shkak i presioneve dhe frikës se pedagogët mund të hakmerren;
- Procedura jo të drejta dhe jo meritokratike të rishikimit të notës, kur kjo kërkohet nga studentë, e cila në disa raste shkon deri në mohimin e kësaj të drejte, etj.
- Në disa fakultete ka mungesë transparence për bursat dhe mundësitë e shkëmbimit akademik si edhe vështirësi në njohjen e lëndëve të kryera në programet Erasmus etj.
Të gjitha këto problematika janë të lidhura me një sërë faktorësh, adresimi i të cilëve kërkon reflektimin serioz dhe kontributin e autoreteve përgjegjëse për ndryshime në legjislacionin e arsimit të lartë, kontributin e organeve të sistemit të drejtësisë penale për forcimin e ndëshkueshmërisë së korrupsionit, kontributin e strukturave qeverisëse të Institucioneve të Arsimit të Lartë për të rritur kontrollin dhe reagueshmërinë për këto problematika, kontributin e shoqërisë dhe aktorëve të shoqërisë civile për të adresuar faktorët me natyrë sociale – kulturore që kanë sjellë përshkallëzimin ndër vite të këtyre problematikave.
